Sign In Sign-Up

Welcome!

Close

Would you like to make this site your homepage? It's fast and easy...

Yes, Please make this my home page!

No Thanks

  Don't show this to me again.

Close

(Nha^n ba`n ve^` DDa.o Ca ta.i buo^?i ho.p cu?a Nho'm Ye^u Nha.c Sydney)

DDa.o Ca, cu`ng vo+'i Tru+o+`ng Ca, la` nhu+~ng tuye^.t ta'c pha^?m cu?a Pha.m Duy va` cu?a ne^`n a^m nha.c VN. Cu~ng nhu+ nhu+~ng tuye^.t pha^?m kha'c cu?a PD, ta'c pha^?m na`y kho^ng ddu+o+.c bie^'t nhie^`u ta.i VN sau 75 vi` no' ho+i kho' la~nh ho^.i ddo^'i vo+'i qua^`n chu'ng. Trong ba^'t cu+' mo^.t xa~ ho^.i na`o, nhu+~ng ta'c pha^?m thu+.c su+. gia' tri. chi? co' the^? pho^? bie^'n ne^'u co' mo^.t su+. phe^ bi`nh, ba`n lua^.n nghie^m tu'c tu+` nhu+~ng ngu+o+`i hie^?u bie^'t. Ne^'u su+. phe^ bi`nh nghie^m tu'c na`y bi. ca^'m ddoa'n hay bo'p me'o thi` se~ kho^ng co' su+. thu+o+?ng thu+'c o+? mu+'c cao\.

DDa.o ca la` tho+ cu?a Pha.m Thie^n Thu+, mo^.t tha^`y tu kie^m thi si~ (hoa(.c thi si~ ddo^.i lo^'t tha^`y tu), do Pha.m Duy pho^? nha.c. Chu+~ "DDa.o" kho^ng co' nghi~a la` to^n gia'o, ma` co' nghi~a la` con ddu+o+`ng. Tuy nhie^n DDa.o kho^ng pha?i chi? co' nghi~a la` con ddu+o+`ng cu?a La~o\. Y' nghi~a chu+~ DDa.o dda~ ro~ ra`ng trong toa`n the^? mu+o+`i ba`i DDa.o Ca va` tha^u to'm trong ba`i mo^.t: mi`nh vo+'i ta tuy hai ma` mo^.t, thi` ta.i sao co`n pha^n bie^.t La~o vo+'i Pha^.t?

DC kho^ng pha?i la` mo^.t ba`i ho.c trie^'t ly'. DDa~ ra^'t nhie^`u ta'c pha^?m va(n ho.c no'i ve^` nhu+~ng y' tu+o+?ng trong DC mo^.t ca'ch sa^u sa('c ho+n. Ca'i dda(.c bie^.t cu?a DC la` su+. co^.ng ta'c ma^.t thie^'t giu+~a hai ta'c gia?, ddu+a dde^'n mo^.t su+. ddo^`ng nha^'t chu+a tu+`ng co' giu+~a tho+ va` nha.c. Ve^` nha.c ly', ddie^?m dda(.c sa('c nha^'t cu?a DC la` trong va`i ba`i nha.c si~ dda~ xa^y du+.ng toa`n ba?n nha.c ca(n cu+' tu+` ho`a a^m
(harmony) chu+' kho^ng pha?i la` tu+` su+. nga^n nga ca^u tho+ nhu+ lo^'i la`m nha.c cu?a ha^`u he^'t ca'c nha.c si~ VN, nga`y xu+a cu~ng nhu+ ba^y gio+`.

(muo^'n nghe DDa.o Ca ba(`ng realaudio xin va`o http://kicon.com/PhamDuy/TongQuat/daoca.html)

DDa.o ca 1: PHA'P THA^N

   Xu+a em la` kie^'p chim, che^'t mu.c tre^n ddu+o+`ng nho?    Anh la`m co^.i ba(ng mai, dde^? tang em, cho+` ma^'y thuo+?

PTT/PD dda(.t te^n tu+.a cho DDa.o Ca la` "Trong tha`nh va'ch su+o+ng mu`" - mo^.t ngu+o+`i ddi ti`m su+. tha^.t, dde^? thoa't ra kho?i dda'm su+o+ng mu` to^'i a'm. Su+. tha^.t co' the^? o+? ra^'t ga^`n ta nhu+ng ta kho^ng tha^'y. Ba`i ca kho+?i dda^`u o+? Sol tru+o+?ng, nhu+ng ngay cuo^'i ca^u dda^`u dda~ xua^'t hie^.n no^'t Mi gia?m nghe la` la. - gio.ng Do thu+' cha(ng? Tro+? la.i Sol tru+o+?ng, nhu+ng ro^`i la.i hie^.n ra mo^.t cung Si gia?m kho^ng thuo^.c the^? tru+o+?ng. Ca^u nha.c nghe khu'c khuy?u, la^`n mo`, so+` soa.ng, nhie^`u la^`n nhu+ muo^'n ddo^?i ma` la.i tro+? ve^` cho^~ cu~, cha^n ly' nhu+ sa't ga^`n nhu+ng ro^`i la.i xa vo+`i:

    Xu+a em la`m kie^'p la', ru.ng xuo^'ng lo`ng suo^'i thu    Anh la`m mu+a tha'ng ba^?y, ddo^i ha`ng le^. u+o+'t tu+o+ng tu+   Xu+a em la`m kie^'p hoa, che^'t ru~ trong no^.i co?   Anh la`m gio.t su+o+ng sa, sa^`u thu+o+ng em, le^. anh nho?   Xu+a em la`m kie^'p gio' hay co' la`m kie^'p ma^y   Anh la`m chim chi'ch choe`, tre^n dda^`u ga^.y, anh ha't ca ...

Nhu+ng ro^`i, bo^~ng nhu+ mo^.t tia ma(.t tro+`i lo'e sa'ng, "tha`nh va'ch su+o+ng mu`" re~ ra va` su+. thu+.c huy hoa`ng hie^.n ra trong gio.ng Mi gia?m tru+o+?ng, dda^`y ve? ha^n hoan:    A ha, ta tuy hai ma` mo^.t!    A ha, ta tuy mo^.t ma` hai!    A ha, ta tuy hai ma` mo^.t!    A ha, ta tuy mo^.t ma` hai!

mo^.t gio.ng Mi gia?m tha^.t ba^'t ngo+` ma` cu~ng tha^.t ho+.p ly', tha^.t xa la. ma` cu~ng tha^.t ga^`n gu~i (vi` tu+` ho+.p a^m Sol tru+o+?ng to+'i ho+.p a^m Mi gia?m ci? ddo^?i co' hai ba'n cung). Su+. tha^.t o+? ngay ca.nh ta ma` ta kho^ng bie^'t!

   Xu+a em la`m kie^'p ao, u+u tu+ mu`a cuo^'i Ha.    Anh la`m chim bo'i ca', dda^.u soi ma^'y mu`a tra(ng    Xu+a em la` chu+~ bie^'c, na(`m giu+~a lo`ng cuo^'n kinh    Anh la` thie^`n su+ buo^`n, ngo^`i tu.ng du+o+'i a'nh tra(ng    Xu+a ta he.n vo+'i nhau, ti`m nhau giu+~a vo^ thu+o+`ng    Anh hoa' tha^n la`m mu+.c, tha^'m va`o cuo^'n kinh tho+m    Mai sau cho+` nhau nhe', dda^`u thai va`o kie^'p hoa    Cho^'n ma^y mo+` phie^u ba.t, cho+` ddo+.i\... chim ho't ca\.    A ha, ta tuy hai ma` mo^.t!    A ha, ta tuy mo^.t ma` hai!    A ha, ta tuy hai ma` mo^.t!    A ha, ta tuy mo^.t ma` hai!

Hoa`ng Ngo.c Tua^'n phe^ bi`nh ra(`ng su+. xu+? du.ng hoa` a^m mo^.t ca'ch ho+.p ly' dde^? xa^y du+.ng ba?n nha.c na`y dda~ khie^'n cho no' xu+'ng dda'ng ddu+o+.c coi la` to^.t ddi?nh cu?a a^m nha.c VN tru+o+'c 1975.

DDa.o ca 5: MO^.T CA`NH MAI

  Em be' kho'c ddo`i cha, nhu+ me. kho'c ddo`i con   Ngu+o+`i cho^`ng kho'c ngu+o+`i vo+.,      ngu+o+`i ye^u kho'c ngu+o+`i ye^u   Nu+o+'c ma('t va^~n dda^`y vo+i, sinh tu+? va^~n co`n dda^y   DDo+`i na`y qua ddo+`i no., tu+? sinh va^~n co`n kia   U u` u  U u u u  U u u  U u ...

Ba`i na`y no'i ve^` nu+~ sinh Nha^'t Chi Mai tu+. thie^u dde^? pha?n ddo^'i chi'nh quye^`n NDD. Cu`ng nhu+ DC 1, DC 5 ddu+o+.c xa^y tre^n hai gio.ng ra^'t xa nhau la` Fa tru+o+?ng va` La tru+o+?ng. Tuy nhie^n ca^'u tru'c thi` kha'c ha(?n: nha.c mo+? dda^`u vo+'i gio.ng Fa tru+o+?ng va` gia ta(ng su+. ca(ng tha(?ng, ba(n khoa(n ba(`ng ca'ch tua^`n tu+. chuye^?n le^n tu+`ng qua~ng hai trong ca^`u tru'c hoa` a^m (harmonic structure): Fa, Sol, La, Si gia?m, Do, Re, Mi; tha^.t gia?n di. nhu+ng cu~ng tha^.t co^ng hie^.u . Cuo^'i cu`ng la` su+. ho'a gia?i (resolution) ra^'t ho+.p ly' tu+` Mi sang La tru+o+?ng.

Tuy nhie^n, ddo^'i vo+'i ngu+o+`i kho^ng quen nghe nha.c ba(`ng ho`a a^m, thi` ca^'u tru'c hoa` a^m na`y kho^ng hie^.n ra ro~ re^.t vi` nha.c si~ dda~ "tra' hi`nh" (disguise) ra^'t kho^n khe'o, giai ddie^.u uye^?n chuye^?n le^n xuo^'ng mo^.t ca'ch tu+. nhie^n, chi? dde^'n ca^u cuo^'i cu?a mo^~i ddo.an ("u u u ...") thi` ta'c gia? mo+'i go+.i y' cho ta hie^?u\.

   O^i ma'u dda~ tha`nh so^ng, xu+o+ng ngu+o+`i dda~ tha`nh non    Ha^.n thu` nhu+ tro+`i be^?, ho+`n ca(m va^~n co`n nghe    Ca'i che^'t va^~n co`n kia, sao cuo^.c so^'ng co`n me^    DDo`i thu`, thi` oa'n ddo+`i ddo+`i    DDe^`n nhau chi? co' chu't le^. tho^i    U u` u  U u u u  U u u  U u\.    Nu+o+'c ma('t bo^~ng ngu+`ng tro^i, khi ngu+o+`i dda~ nguye^.n da^ng    Tha^n mi`nh la`m dduo^'c ho^`ng, cho ddo`ng lu'a tro^? bo^ng    Cuo^.c so^'ng che^'t na`o dda^y ? DDau buo^`n se~ ddo^?i thay    DDem mi`nh va`o kie^'p ngu+o+`i, thoa't kho?i no^~i tu+? sinh.    Ca`nh mai dda~ ru.ng ro+i, ro+i ru.ng xuo^'ng cuo^.c ddo+`i    Mo^.t ca`nh mai ru.ng ro+`i, la`n hu+o+ng va^~n cha(?ng phai    Ngu+o+`i kho^ng rie^ng cu?a ai, nha^n loa.i va^~n cu?a ngu+o+`i    DDa(.t mi`nh trong do`ng ddo+`i, tu+? sinh cu~ng la` vui    Mo^.t ca`nh mai, mai ma~i, ma~i ma~i    Mo^.t ca`nh mai, mai ma~i, ma~i ma~i    Ma~i ma~i ...

Pham Quang Tuan

(Based on comments by musicologists

Etienne Gauthier & Hoang Ngoc Tuan)

Pho' Ddu+'C Phu+o+ng la` 1 nha` soa.n nha.c ddu+o+.c coi la` co' nh~ ta'c pha^?m dda(.c sa('c va` co' nh~ nghie^n cu+'u co^ng phu ve^` da^n nha.c va` nha.c da^n to^.c. Ba`i na`y nghe no'i la` nha.c cho vo+? ki.ch YE^U TRE^N DDI?NH PHU` VA^N.

LO+`I:

Me^nh me^nh mang mang phu` va^n ye^n tu+? Vi vi vu vu Tru'c la^m thie^`n tu+. Tho^?n thu+'c no^~i lo`ng ai ke? ti`nh si Nu+o+'c ma('t tra`n mi ti`m ngu+o+`i trong mo^.ng Huo huo huo huo huo Le^n ddi?nh nu'i cao ca'ch tro+`i ba thu+o+'c Xuo^'ng dda'y thung sa^u tha(m tha(?m so^ng da`i Vao rung truc mai veo von con sao sau Ta muon hoi mot cau, dau nguoi ta yeu dau Nhu canh chim ngong troi long long Vuong van yeu duong ta hung giot mua nguon Mot ddo+`i khat khao ru't lo`ng nha? ke'n sa^`u Ta khoc rong mot ca^u Bao gio thoi to vuong? Bao gio het to vuong... Menh menh mang mang phu van yen tu Vi vi vu vu Truc lam thien tu Vo+`i vo+.i dda^'t tro+`i phieu bat tinh ai Giua chon huyen khong tim nguoi trong mong

VE^` BA?N NHA.C:

DDie^`u dda^`u tie^n ta nha^.n tha^'y la` co' ho`a a^m pho^'i khi' va` and ca'ch tri`nh die^~n ddu+o+.c sa('p xe^'p ca^?n tha^.n, du`ng nhie^`u thay ddo^?i trong a^m ddie^.u va` ky~ thua^.t die^~n ta? chu+' kho^ng dde^`u dde^`u, a^?u ta? nhu+ pha^`n lo+'n nha.c VN.

To^i nha^.n tha^'y 3 ne't chi'nh:

• su+. ddo^`ng nha^'t (unity)
• su+. ca(ng tha(?ng (tension)
• su+. kho^ng quy u+o+'c (unconventionality)

DDo^`ng Nha^'t:

Sie^u thu+.c o+? ca? lo+`i la^~n nha.c -
 
Nha.c: mo+'i va`o ta nghe tie^'ng ha't ma qua'i, ke`m theo 1 tie^'ng tra^`m bi' hie^?m. Co'  the^? tu+o+.ng tru+ng cho ho^`n ngu+o+`i kha('c khoa?i co^ ddo+n ddi giu+~a  thie^n nhie^n vo^ ti`nh.

Lo+`i: ddang ma^y kho'i, mo+` a?o, bo^~ng "ca'ch tro+`i ba thu+o+'c" ra^'t chi'nh xa'c cu. the^?. Nh~ motifs ra^'t thu+o+`ng nhu+ ti`nh ye^u, thu+o+ng nho+', thie^`n, nhu+ng dde^? ca.nh nhau 1 ca'ch ba^'t ngo+`.
 

Ca(ng tha(?ng, ma^u thua^~n:
 

Ve^` y':
Giu+~a  ti`nh ye^u va` thie^`n. Ngay tu+` 4 ca^u da^`u dda~ tha^'y dda(.t tha`nh hai ve^' ca^n ddo^'i: Me^nh me^nh mang mang phu` va^n ye^n tu+? Vi vi vu vu Truc lam thien tu (thie^`n) Thon thuc noi long ai ke tinh si Nuoc mat tran mi tim nguoi trong mong (ti`nh)

va` de^'n ca^u ke^'t thi` hai ve^' ddo' co^ ddo.ng la.i tha`nh 8 chu+~:

[Giua chon huyen khong] [ tim nguoi trong mong]

Ve^` nha.c:

ma^u thua^~n giu+~a tie^'ng nhu+ tie^'ng mo~ chu`a va` tie^'ng do^`n ne'n tu+'c tu+o+?i cu?a dda`n dda'y

 Giu+~a ca?nh thie^`n ye^n ti.nh va` nhi.p do^`n da^.p nhu+ tim dda^.p thi`nh thi.ch.

Tuy nhie^n su+. ma^u thua^~n kho^ng qua' dda'ng dde^? tro+? tha`nh sai le^.ch, ma` ddu+o+.c kie^`m che^' ddu'ng mu+'c.

Kho^ng quy u+o+'c:
 

Nha.c: giai ddie^.u khu'c khuy?u (harsh), nhu+~ng intervals da`i ro^.ng, kho^ng co' passing notes, co' ve? cu+'ng ra('n.
 
Lo+`i: trong va(n chu+o+ng VN, Thie^`n luo^n luo^n la`m ta thoa't kho?i nh~ ti`nh ca?m tu.c lu.y, thi` PDP la.i ke^'t thu'c ba(`ng 1 ca^u: Giu+~a cho^'n huye^`n kho^ng ti`m ngu+o+`i trong mo^.ng

(thie^`n thua cuo^.c, kho^ng vo^~ ve^` ddu+o+.c lo`ng ngu+o+`i!)

 

KE^'T LUA^.N

I't  khi ta tha^'y co' su+. ca^?n tha^.n nghie^m tu'c nhu+ va^.y tu+` 1 nha` soa.n nha.c qua^`n chu'ng VN va` to^i tha^'y dda^y la` 1 hie^.n tu+o+.ng dda'ng mu+`ng. Nhu+ng dda'ng mu+`ng ho+n nu+~a la` ba?n nha.c co' ve? ddu+o+.c thi'nh gia? VN hu+*ng u+'ng - ddie^`u na`y cho ta nhie^`u hy vo.ng ve^` tu+o+ng lai nha.c VN.

Ba`i na`y kho^ng pha?i la` mo^.t nghi. lua^.n nghie^m tu'c ve^` lu.c ba't, vi` kie^'n thu+'c cu?a ta'c gia? ve^` va(n chu+o+ng lu.c ba't (nha^'t la` ca dao) ra^'t i't o?i\. Tha^.m chi' suo^'t ddo+`i hi`nh nhu+ to^i chu+a bao gio+` la`m mo^.t ba`i tho+ lu.c ba't. To^i chi? muo^'n ddu+a ra mo^.t va`i y' tu+*ng rie^ng, nhie^`u khi lie^`u li~nh, cu?a mo^.t ngu+o+`i me^ a^m nha.c va` hay chu' y' ve^` a^m ddie^.u, dde^? go+.i hu+'ng cho nhu+~ng ngu+o+`i hie^?u bie^'t ho+n ve^` va(n chu+o+ng va` da^n ca Vie^.t Nam co' di.p ba`n lua^.n the^m, vi` du+o+`ng nhu+ chu+a co' ai ba`n nhie^`u ve^` khi'a ca.nh a^m ddie^.u na`y\.

Lu.c ba't la` the^? va(n va^`n ca(n ba?n trong ca dao va` nhie^`u ta'c pha^?m va(n chu+o+ng kha'c cu?a Vie^.t Nam, va` thu+o+`ng ddu+o+.c go.i la` "quo^'c ho^`n quo^'c tu'y". DDoa.n va(n sau dda^y (tu+` VHNT) to^i cho la` tie^u bie^?u cho lo^'i va(n "ta'n lu.c ba't":

"Ha~y thu+? nghi~ ve^` do`ng tho+ lu.c ba't. Do`ng so^ng tho+ mo^.ng cha?y lua^n lu+u va` pho^? tho^ng nha^'t cu?a thi ca Vie^.t Nam. Lu.c ba't tha^'m va`o ma'u, va`o ca dao, va`o lo+`i ru, va`o ca^u ho` cu?a va(n ho.c Vie^.t Nam, va` kho^ng mo^.t nha` tho+ na`o kho^ng ghe' dde^'n ta('m thu+? tre^n do`ng so^ng na`y mo^.t la^`n, nhie^`u la^`n, co' khi * la.i, co' khi bo? ddi, hoa(.c ddi ro^`i tr* la.i nhie^`u la^`n, nhu+ cuo^.c he.n vo+'i ngu+o+`i ti`nh tra(m na(m co`n lu+u luye^'n ma~i\... "

Nhu+~ng lo+`i ta'n tu.ng say me^ nhu+ va^.y to^i dda~ ddo.c nhie^`u va` to^i tu+. ho?i ta.i sao lu.c ba't la.i chie^'m 1 vai tro` quan tro.ng trong tho+ Vie^.t Nam nhu+ va^.y\? Va`, vi` la` mo^.t ngu+o+`i ye^u nha.c, to^i muo^'n bie^'t lu.c ba't co' a?nh hu+o+?ng gi` le^n nha.c Vie^.t Nam.

DDA(.C TI'NH CU?A LU.C BA'T

Tru+o+'c he^'t xin xem xe't ca'c da(.c ddie^?m ve^` a^m ddie^.u cu?a lu.c ba't:

1. Du`ng so^' cha(~n a^m tie^'t (syllables). Tho+ Ta`u thu+o+`ng du`ng 5 hoa(.c 7.

2. Ha ca^u lu.c ba't ta.o tha`nh te^' ba`o ca(n ba?n (unit cells). Kho^ng co' ca^'u tru'c na`o * ta^`ng tre^n ddo+n vi. na`y, ngoa`i su+. mo'c no^'i (interlocking) 2 va^.n o+? ca^u ba't.

3. Va^.n luo^n luo^n la` a^m ba(`ng, tu+'c la` chi? co' the^? co' mo^.t trong hai a^m va^.n.

4. Mo^~i va^.n chi? du`ng * 2 ca^u, thay vi` 3, 5 hoa(.c ho+n trong tho+ Ta`u, Ta^y, va` do ddo' luo^n luo^n thay ddo^?i trong  mo^.t ba`i tho+ da`i\.

5. Va^.n chen va`o trong ca^u dde^? mo'c no^'i nhu+~ng couplets

6. So^' ke^'t ho+.p (combinations) ra^'t i't o?i vi` hai va^.n o+? ca^u ba't pha?i kha'c da^'u: huye^`n - ngang hoa(.c ngang - huye^`n (kho^ng co' ng - ng hay h - h). No'i theo ca'ch no^m na thi` pha?i hoa(.c la` TI`NH TI'NH TANG hoa(.c la` TANG TI'NH TI`NH:

Va^.n o+? ca^u lu.c co' the^? huye^`n hoa(.c ngang, cho ta to^?ng co^.ng la` 4 ke^'t ho+.p.

7. Nhi.p cu~ng ra^'t dde^`u dda(.n, luo^n luo^n ddi the nhi.p nhe.-ma.nh (n-M-n-M-n-M, n-M-n-M-n-M-n-M). Cuo^'i 2 ca^u luo^n luo^n la` 1 nhi.p ma.nh. Su+. thu+.c thi` ne^'u co^.ng 2 ca'i "nghi?" o+? cuo^'i ca^u lu.c thi` nhi.p la.i ca`ng cu+'ng va` dde^`u dde^`u buo^`n te? ho+n nu+~a:

Ne^'u pha?i nghe ca'i nhi.p dde^`u dde^`u na`y ma^'y nga`n la^`n lie^n tie^'p trong mo^.t ta'c pha^?m lu.c ba't da`i thi` qua? la` 1 cu+.c hi`nh!  Cu~ng may co' the^? co' va`i thay ddo^?i nho?. Mo^.t so^' ca^u nga('t o+? giu+~a ca^u lu.c, ta.o ra hai triplets:

nhu+ng so^' ca^u nhu+ va^.y kha' hie^'m va` ddu+o+.c dde^? du`ng mo^.t ca'ch de` se?n, co' le~ vi` no' ho+i chu+o+'ng tai ddo^'i vo+'i thi'nh gia? tho+`i xu+a\.

Cu~ng co' the^? nga('t * sau va^`n mo^.t ca^u lu.c. Trong truye^.n Kie^`u, co' nhie^`u ca^u lu.c ba('t dda^`u ba(`ng chu+~ "ra(`ng" va` co' the^? nga('t ca'ch na`y:

 "Ra(`ng sao trong  tie^'t thanh minh..."  "Ra(`ng ho^`ng nhan tu+. thuo+? xu+a\..."  "Ra(`ng hay thi` tha^.t la` hay\..."

DDe^? so sa'nh, ta ha~y coi tho+ tha^'t ngo^n: the^? loa.i na`y co' nhie^`u bie^'n the^?. Va^.n cuo^'i co' the^? du`ng ba(`ng hay tra('c (tuy nhie^n va^`n tra('c thu+o+`ng ga(.p trong ngu~ ngo^n ho+n la` tha^'t ngo^n). Ve^` tie^'t ta^'u thi` 7 chu+~ co' the^? nga('t la`m 4 + 3 (thu+o+`ng nha^'t), hoa(.c 3 + 4, hoa(.c 2 + 5:

 Ga'c ma'i, ngu+ o^ng ve^` vie^~n pho^'  Go~ su+`ng, mu.c tu+? la.i co^ tho^n

 Mo^.t dde`o, mo^.t dde`o, la.i mo^.t dde`o  (2 + 2 + 3)

Tho+ tha^'t ngo^n co' nhu+~ng ca^'u tru'c a^m ddie^.u tinh die^.u nhu+ va^.y ma` nhie^`u di.ch gia? Vie^.t Nam (dda(.c bie^.t la` Tra^`n Tro.ng Kim) la.i co' khuynh hu+o+'ng di.ch ra lu.c ba't, tha^.t la` mo^.t ha`nh ddo^.ng pha' hoa.i (vandalism) kho' co' the^? cha^'p nha^.n ddu+o+.c ve^` phu+o+ng die^.n a^m ddie^.u\. Ca'c nha` bi`nh lua^.n Vie^.t Nam, khi  ba`n ve^` chuye^.n di.ch tho+ DDu+o+`ng, cu~ng thu+o+`ng chu' y' to+'i su+. thi'ch ho+.p hay kho^ng thi'ch ho+.p cu?a ngo^n tu+` chu+' kho^ng dde^? y' dde^'n a^m ddie^.u, ne^n i't khi no'i to+'i ddie^?m na`y\. Ba`ng Ba' La^n co' vie^'t "di.ch DDu+o+`ng thi ba(`ng the^? lu.c ba't cha(?ng kha'c na`o ddem bu+'c tranh trang tro.ng co^? ki'nh cu?a (?) chie^'c khung so+n son the^'p va`ng ma` lo^`ng va`o chie^'c khung tru'c. Thanh nha~ co' thu+`a, nhu+ng ve? trang tro.ng co^? ki'nh kho^ng co`n nu+~a" (theo Nguye^~n Tuye^'t Ha.nh). Nguye^~n Hie^'n Le^ cho ra(`ng khi Ta?n DDa` di.ch Hoa`ng Ha.c La^u ra lu.c ba't dda~ la`m ma^'t ti'nh ca'ch ddo^'i nga^~u vu+`a thanh nha~ vu+`a nghie^m trang trong hai ca(.p thu+.c va` lua^.n (cu~ng theo Nguye^~n Tuye^'t Ha.nh). Tuy nhie^n co' le~ hai o^ng na`y kho^ng nghi~ to+'i a^m ddie^.u ma` chi? nghi~ to+'i ca^'u tru'c ddo^'i nga^~u ma` tho^i\. Lo+`i ba`n cu?a Ba`ng Ba' La^n co`n vo^ ly' o+? cho^~ la` khi ta'c gia? tho+ DDu+o+`ng la`m tho+ thi` ho. dda^u co' co^' y' la`m ra ve? co^? ki'nh, ma` chi? xu+? du.ng mo^.t the^? tho+ bi`nh thu+o+`ng ddo^'i vo+'i ho..

Nguye^~n Tuye^'t Ha.nh vie^'t ca? mo^.t lua^.n a'n tie^'n si~ ve^` vie^.c di.ch tho+ DDu+o+`ng (Va^'n DDe^` Di.ch Tho+ DDu+o+`ng o+? Vie^.t Nam, 1996) ma` kho^ng he^` so sa'nh a^m ddie^.u lu.c ba't vo+'i tho+ DDu+o+`ng. Ba` dda~ khen ngo+.i Ta?n DDa` khi o^ng di.ch

tuy nhie^n ve^` ma(.t a^m ddie^.u (tie^'t ta^'u 3+2, 3+2 dda^`y kha('c khoa?i cu?a nguye^n ba?n, nhu+~ng a^m tra('c  ddo^'i vo+'i nhu+~ng a^m ba(`ng nha^'n ma.nh su+. tu+o+ng pha?n) thi` theo to^i lo^'i di.ch na`y kho^ng the^? cha^'p nha^.n ddu+o+.c. (DDo' la` chu+a no'i ve^` su+. ki'n dda'o va` su'c ti'ch cu?a ngo^n tu+` : ddem chu+~ "sa^`u" va`o la` ha.n che^' ha(?n y' nghi~a cu?a ca^u tho+, vi` hai ca^u chu+~ Ha'n go+.i bao nhie^u la` y' nghi~ va` xu'c ca?m chu+' dda^u pha?i chi? co' "sa^`u".)

Tro+? la.i lu.c ba't, vi` ca'ch ca^'u tru'c nhu+ va^.y ne^n lu.c ba't ra^'t i't thay ddo^?i\. Vi` nhi.p luo^n luo^n la` a^m ba(`ng ne^n lu.c ba't co' 1 a^m ddie^.u e^m a?, ru ngu?. Tha^.t dda'ng tie^'c ra(`ng tie^'ng Vie^.t dda(.c sa('c o+? da^'u ma` ca'c thi si~ ta kho^ng bie^'t ta^.n du.ng la.i vu+'t ddi ho+n mo^.t nu+?a\. Ca'i va^`n ba(`ng na`y ddu+o+.c cu?ng co^' ba(`ng ti'nh cha(~n va` su+. dde^`u dde^`u cu?a nhi.p: nhe. ma.nh, a('c e^, mo^.t hai, kho^ng co' nhi.p le?.

Vi` mo^~i ca(.p lu.c ba't luo^n luo^n ke^'t thu'c o+? nhi.p ma.nh a^m ba(`ng ne^n ga^y cho ta mo^.t ca?m tu+o+?ng dda~ cha^'m du+'t (finality), kho^ng the^? du`ng a^m ddie^.u hay nhi.p dde^? du+.ng le^n mo^.t su+. ca(ng tha(?ng ro^`i da^`n da^`n ddu+a dde^'n gia?i quye^'t. 1000 ca^u lu.c ba't thi` co' 500 ca^u ho?i va` 500 ca^u tra? lo+`i, chu+' kho^ng the^? co' 1 ca^u ho?i lo+'n, ddu+a dde^'n tranh cha^'p da`i ho+i, ddu+a dde^'n 1 su+. gia?i quye^'t ma~nh lie^.t * cuo^'i\. Ve^` ma(.t a^m ddie^.u (xin nha^'n ma.nh to^i kho^ng muo^'n no'i ve^` nhu+~ng khi'a ca.nh kha'c ngoa`i a^m ddie^.u), truye^.n Kie^`u la` ma^'y nga`n mo^ dda^'t nho? ddu+'ng ca.nh nhau chu+' kho^ng pha?i la` 1 ra(.ng nu'i lo+'n.

(Tie^.n dda^y to^i cu~ng la^'y la`m la. ra(`ng hi`nh nhu+ Vie^.t Nam la` nu+o+'c duy nha^'t ma` ta'c pha^?m lo+'n cu?a da^n to^.c la.i ddu+o+.c du`ng va`o vie^.c ru ngu?, va` co' nhie^`u nha` phe^ bi`nh va(n ho.c la.i ha~nh die^.n ve^` chuye^.n ddo'.)

Ga^`n dda^y co' nhie^`u ngu+o+`i dda~ co^' ga('ng ddo^?i mo+'i lu.c ba't ba(`ng ca'ch cho no' ma(.c nhu+~ng bo^. a'o mo+'i, cha(?ng ha.n nga('t no' ra tha`nh nhie^`u do`ng, mo^~i do`ng tu+` 1 to+'i 5 hay 7 chu+~ thay vi` 6-8, kie^?u nhu+

Nhu+ng ma` mu`i vi. cu?a lu.c ba't ra^'t no^`ng va` ma.nh, kho^ng pha?i chi? xa`o na^'u so+ so+ nhu+ va^.y ma` thay ddo^?i hay ngu.y trang ddu+o+.c. Co' le~ chi? Bu`i Gia'ng la` dda~ tha`nh co^ng trong vie^.c "ddo^?i mo+'i" lu.c ba't vo+'i nhu+~ng lo^'i cho+i chu+~, thay ddo^?i tie^'t ta^'u ma.nh nhe. ra^'t ba^'t ngo+`. Cu~ng ca^`n no'i to+'i "DDo.c ba`i Con Co` Ma` DDi A(n DDe^m" cu?a Tra^`n Lu.c Bi`nh trong Vie^.t (1998/1) trong ddo' ta'c gia? dda~ ddu`a gio+~n vo+'i a^m ddie^.u va` y' tu+' cu?a ba`i lu.c ba't mo^.t ca'ch ra^'t ly' thu'.

Ba^y gio+` to^i xin lie^`u li~nh suy die^~n mo^.t chu't. Mo^.t the^? tho+ nhu+ va^.y, ne^'u coi la` quo^'c ho^`n quo^'c tu'y thi` se~ cho ta tha^'y ca'i gi` o+? con ngu+o+`i Vie^.t Nam? DDo' se~ la` 1 da^n to^.c kho^ng thi'ch ma.o hie^?m, kho^ng thi'ch ca^'u tru'c lo+'n, ma` thi'ch an pha^.n vo+'i nhu+~ng ca'i ta^`m thu+o+`ng, cho'ng gia?i quye^'t. Kho^ng thi'ch ho?i ca^u ho?i lo+'n, xa xo^i va` to^'n thi` gio+` ddi ti`m ca^u tra? lo+`i\. Kho^ng thi'ch su+. ca(ng tha(?ng ma` thi'ch gia?i quye^'t vo^.i va~, cho'ng va'nh, de^~ da~i\. Kho^ng thi'ch su+. dda da.ng, ba^'t ddo^`ng, ba^'t ddi.nh (uncertainies) ma` thi'ch ca'i gi` cu~ng va`o 1 so^' nho? khuo^n ma^~u nha^'t ddi.nh. Kho^ng thi'ch ca'i xa'o tro^.n cu?a va^`n tra('c ma` luo^n luo^n ti`m ngay dde^'n ca'i e^m a? cu?a va^`n ba(`ng. Ga~i tai ro^`i (va^`n ba(`ng o+? chu+~ 6 ca^u ba't) va^~n chu+a ddu? dda~ ngu+'a, la.i pha?i ga~i the^m mo^.t ca'i nu+~a cho cha('c a(n (chu+~ 8 ca^u ba't). Co' tha^.t da^n Vie^.t Nam nhu+ va^.y kho^ng? NE^'U  dda~ cha^'p nha^.n lu.c ba't la` quo^'c ho^`n quo^'c tu'y, thi` pha?i cha^'p nha^.n nhu+~ng su+. tha^.t ke^? tre^n.

LU.C BA'T VA` NHA.C

Lu.c ba't a?nh hu+o+?ng ra^'t sa^u dda^.m le^n a^m nha.c Vie^.t Nam. Pha^`n lo+'n da^n ca Vie^.t Nam la` tu+` ca dao ma` ra, ma` ca dao thi` ha^`u he^'t la` lu.c ba't.

Nhu+ dda~ no'i, lu.c ba't cu+' mo^~i ca^u la.i du+'t ba(`ng 1 a^m ba(`ng (hay no'i cho ddu'ng, ca^u ba't du+'t ba(`ng 2 a^m ba(`ng o+? va^`n cu~ va` va^`n mo+'i). A^m ba(`ng la` nhu+~ng a^m ddo+n cung (monotonic sound):

 ngang: ddo+n cung vu+`a
 huye^`n: ddo+n cung tra^`m

 Sa('c: tu+` ngang ddi le^n
 Ho?i (va` nga~ gio.ng mie^`n Nam): ddi xuo^'ng hoa(.c ddi le^n tu`y gio.ng ddi.a phu+o+ng
 Nga~: a^m trong ho.ng ba^.t ra ro^`i ddi le^n (o+? gio.ng mie^`n Ba('c)
 Na(.ng: a^m tra^`m bi. cha(.n trong ho.ng.

thi` dda'nh luo^n no^'t tonic va`o nhu+~ng chu+~ RO^`I, S...U, MAU, DDA^Y\. DDie^?m na`y khie^'n nha.c ba`i Nga^.m Ngu`i ra^'t tu+. nhie^n va` ho+.p vo+'i gio.ng tho+, va` cu~ng ra^'t ho+.p vo+'i tai thi'nh gia? Vie^.t Nam. DDe^'n tonic ro^`i la` ca^u nha.c ke^? nhu+ xong, fini, kho^ng co`n gi` dde^? no'i nu+~a\. (Cu~ng ca^`n dde^? y' la` Huy Ca^.n dda~ dde^? nhu+~ng phu. tu+` co' a^m nhe.: ro^`i, dda^y, va`o nhu+~ng nhi.p ma.nh dde^? bo+'t ddi ca'i ve? cu+'ng nga('c cu?a lu.c ba't).

DDe^? pho^? nha.c lu.c ba't, ca'ch gia?n di. nha^'t la` ddo.c tha(?ng ra nhu+ nguye^n ba?n, kho^ng the^m bo+'t. Trong a^m nha.c bi`nh da^n, dda^y la` ca'ch ha't ru con cu?a ca'c ba` me.. Tie^'n the^m mo^.t bu+o+'c nu+~a la` nga^m tho+. Khi ru con cu~ng nhu+ khi nga^m thi` ca'i ti'nh dde^`u dde^`u buo^`n te? cu?a lu.c ba't dda~ ddu+o+.c gia?m ddi nhie^`u vi` ngu+o+`i nga^m thay ddo^?i ddo^. da`i cu?a mo^~i chu+~ va` uo^'n gio.ng le^n xuo^'ng.

Trong ta^n nha.c, ddo^i khi pho^? nha.c theo ca'ch gia?n di. na`y (tu+'c la` kho^ng the^m bo+'t so^' chu+~ va` kho^ng thay ddo^?i tie^'t ta^'u) cu~ng da^~n dde^'n ke^'t qua? kha' to^'t, nhu+ trong ba`i "Tra(ng Sa'ng Vu+o+`n Che`":

Ba`i na`y du`ng nhu+~ng ky~ thua^.t ra^'t tho^ng du.ng trong da^n ca: the^m nhu+~ng a^m dde^.m, la'y nhu+~ng a^m co' sa(~n, ke'o da`i va` uo^'n a^m (melisma - nhu+ trong nhu+~ng "i i' i" o+? ba`i tre^n), la.i the^m mo^.t su+. chuye^?n he^. (metabole) ra^'t dda(.c thu` o+? chu+~ xua^n. Qua? thu+.c nhu+~ng ta'c gia? da^n ca Vie^.t Nam dda~ ra^'t ta`i ti`nh trong vie^.c bie^'n ho'a lu.c ba't va` la`m cho a^m ddie^.u cu?a no' tro+? tha`nh phong phu':

Trong DDu+o+`ng Ve^` Da^n Ca, Pha.m Duy kha(?ng ddi.nh:

Kho^ng co`n nghi ngo+` gi` nu+~a, ha't ly' la` ca dao lu.c-ba't ddu+o+.c pho^? nha.c. DDe^? bie^'n ca dao tha`nh ha't ly', ngu+o+`i xu+a co' nhie^`u ca'ch bo^' cu.c.
 
1) Mo^.t ca(.p lu.c-ba't la` mo^.t nha.c khu'c
Tho^ng thu+o+`ng la` chi? du`ng mo^.t ca(.p lu.c ba't. Ca? hai ca^u 6 va` 8, vo+'i tie^'ng dde^.m va` tie^'ng la'y, tro+? tha`nh mo^.t ba`i ha't va` chi? co' mo^.t nha.c khu'c ma` tho^i\. Vi' du. LY' CON SA'O HUE^', LY' CHIM CHUYE^`N va` LY' TRIE^`N TRIE^.N:      Xem le^n ho`n nu'i (ho`n nu'i ta ly' no.) Thie^n Thai      Tha^'y (u+) ddo^i (a' ddo^i con trie^`n) trie^`n trie^.n      Tha^'y (u+) ddo^i (a' ddo^i con trie^`n) trie^`n trie^.n      (ta ly' no.) a(n xoa`i (a y' a, a(n xoa`i) chi'n ca^y\.

2) Chia ddo^i ca(.p lu.c ba't tha`nh hai khu'c
Chia ddo^i hai ca^u ca dao, ca^u 6 la` khu'c 1, ca^u 8 la` khu'c 2, nhu+ng ca? hai dde^`u chi? ddu+o+.c ha't tre^n mo^.t nha.c khu'c ma` tho^i\. Vi' du. ca^u ca dao:

     Chim khuye^n a(n tra'i nha~n lo^`ng      Thia lia quen cha^.u vo+. cho^`ng quen ho+i\.

Khi tro+? tha`nh ba`i LY' CHIM KHUYE^N (hay la` LY' CHIM QUYE^N) thi` ca^u 6 ddu+o+.c pho^? ba(`ng mo^.t nha.c khu'c:

     Chim khuye^n (qua^`y) a(n tra'i (qua^y)      Nha~n (i i i lo^`ng nha~n i i i) lo^`ng      (o+ con ba.n mi`nh o+I)

Ca^u 8 cu~ng ddu+o+.c ha't tre^n nha.c khu'c co' sa(~n ddo':

     Thia lia (qua^`y) quen cha^.u (qua^y)      Vo+. ( i i i cho^`ng vo+. i i i ) cho^`ng      (o+ con ba.n) que^.n ho+i

3) Toa`n ve.n ca^u lu.c ba't ddu+o+.c du`ng
\... vo+'i tie^'ng dde^.m, tie^'ng lo't, nhu+ng la.i co' the^m ca^u ca dde^? phu. the^m y' nghi~a cho ba`i ha't. Vi' du. ca^u ca dao lu.c ba't sau dda^y:

       Chie^`u chie^`u ra ddu+'ng (o+ mu+a) ngoa`i mu+a      (Mu+a ngoa`i mu+a)      Tha^'y ai (tang ti`nh) khua^'y nu+o+'c (o+)      DDa^?y ddu+a (dda^?y ddu+a) con ddo`...

4) Du`ng hai ca(.p lu.c ba't
Mo^.t ba`i ha't ly' cu~ng co' khi du`ng hai ca(.p lu.c ba't, nghi~a la` 4 ca^u tho+. Sau mo^~i ca(.p lu.c ba't cu~ng co' the^m mo^.t ca^u tho+ phu. dde^? cho ca^u tho+ lu.c ba't ddo' co' the^m y' nghi~a\. Cha(?ng ha.n ba`i LY' QUAY TO+\. Ba`i ha't ly' na`y ddu+o+.c pha^n ra hai loa.i khu'c vo+'i hai nha.c ddie^.u kha'c nhau\.

Khu'c 1 la` hai ca^u lu.c ba't co' the^m ca^u ta(ng cu+o+`ng:

     Sa'ng tra(ng, sa'ng ca? (tranh ma`) vu+o+`n tranh      (co') Be^n anh (anh ngo^`i) ddo.c sa'ch      Be^n na`ng quay (mo^'i) to+..

The^m ca^u phu. nghi~a:
 

    Cu+' dde^m dde^m khi dde`n chu+a to?     Em ngo^`i quay du+o+'i bo'ng tra(ng...

Khu'c 2, vo+'i nha.c ddie^.u ho+i kha'c khu'c 1, la` hai ca^u lu.c ba't ta(ng cu+o+`ng:
 

Quay to+, em giu+~ (to+ ma`) mo^'i to+ (da^~u) Se na(m (ma`) ba^?y mo^'i Va^~n cho+` ai mo^'i ai\.

The^m ca^u phu. nghi~a :
 

Cu+' dde^m dde^m em ngo^`i em de^.t Bao va^`n tho+ o^i me^'n ye^u (2 la^`n)

5) Du`ng bo^'n ca(.p lu.c ba't
DDa(.c bie^.t co' ba`i du`ng to+'i 4 ca(.p lu.c ba't, tu+'c la` ta'm ca^u tho+. Vi' du. ba`i LY' BI`NH VO^I\. Nguye^n va(n:

Lo+~ tay, ro+'t be^? bi`nh vo^i Chu? ra ba('t ddu+o+.c ba('t ngo^`i xu+o+'ng ca\. Xu+o+'ng ca la` xu+' cu?a ngu+o+`i Bie^?u to^i kho^ng * ke^u tro+`i no^~i chi\? Lo+~ tay ro+'t be^? bi`nh vo^i\. Ba('t suo^i ba('t ngu+o+.c ba('t ngo^`i vo+'i nhau\. Co' cau la.i co' ca? tra^`u Co' da^u co' re^? a(n tra^`u bo+?i ai\?   6) Du`ng ba?y ca(.p lu.c ba't
Chi? tha^'y * LY' C1/4A QUYE^`N * vu`ng Hue^', Thu+`a Thie^n. DDa^y la` mo^.t ba`i tho+ da`i, co' to+'i ba?y ca(.p lu.c ba't ha't lie^n tu.c. LY' C1/4A QUYE^`N dda(.c bie^.t la` o+? cho^~ ca^u dda^`u go^`m mo^.t ca(.p lu.c-ba't ru+o+~i, nhu+ng tu+` ca^u thu+' hai tro+? ddi thi` ca^u ha't kho+?i su+. tu+` "ca^u ba't" va` ke^'t ba(`ng "ca^u lu.c" (cu?a ca(.p lu.c-ba't sau):      (Bo^'n) Cu+?a Quye^`n cha.m bo^'n con do+i      Hai con (ti`nh nhu+) do+i ca'i ( y  y  y  y)      Hai (hai y') con dda^`u xa` ( ta la)      (Bo^'n) Cu+?a Quye^`n cha.m bo^'n bi`nh ba      Hai bi`nh (ti`nh nhu+) ba su+' (y  y  y  y)      Hai (y` hai y') bi`nh (la` bi`nh) ba sen (ta la)      (Bo^'n) Cu+?a Quye^`n cha.m bo^'n ca^y dde`n.      Hai ca^y (ti`nh nhu+) ddo.c sa'ch ( y  y  y  y)      Hai (hai ca^y dde`n la`) dde`n quay to+ (ta la)      (Bo^'n) Cu+?a Quye^`n cha.m bo^'n ba`i tho+

Ba`i ly' na`y tie^'p tu.c vo+'i nhu+~ng ca^u ba't lu.c sau dda^y, va` va^~n ddu+o+.c ha't theo ddie^.u co^ng thu+'c dda~ du`ng dde^? ha't nhu+~ng ca^u dda^`u:

     Hai ba`i tho+ phu' hai ba`i tho+ nga^m      Cu+?a quye^`n cha.m bo^'n con ro^`ng      Hai con la^'y nu+o+'c hai ro^`ng phun ma^y      Cu+?a quye^`n cha.m bo^'n o^ng tha^`y      Hai o^ng ddo.c sa'ch hay tha^`y tu.ng kinh      Bo^'n cu+?a quye^`n cha.m bo^'n tu+' linh      Long, La^n, Qui, Phu+o+.ng nhu+ sinh mo^.t nha`      Cu+?a quye^`n cha.m tro^? ta`i hoa\...  

Lu.c ba't thu+o+`ng ddu+o+.c coi la` quo^'c ho^`n quo^'c tu'y cu?a Vie^.t Nam, nhu+ng theo to^i no' tu+o+.ng tru+ng va` bie^?u hie^.n nhu+~ng khuynh hu+o+'ng ba?o thu? cu?a da^n to^.c.

Trong khi ca'c ta'c gia? da^n ca dda~ co' nhie^`u tha`nh co^ng trong vie^.c tha(ng hoa lu.c ba't tha`nh nhu+~ng ba`i ha't dda(.c sa('c, thi` ta^n nha.c Vie^.t Nam du+o+`ng nhu+ la.i thu+`a hu+*ng nguye^n ve.n nhu+~ng dda(.c ti'nh ke'm co?i cu?a lu.c ba't. Ca'i "tinh tha^`n lu.c ba't" nhu+ dda~ no'i tre^n pha?n a?nh mo^.t tinh tha^`n ghe't ma.o hie^?m, kho^ng thi'ch ca^'u tru'c lo+'n, thi'ch nho? nhoi, an pha^.n, thi'ch khuo^n ma^~u, thi'ch e^m a?. Ta^'t ca? nhu+~ng dda(.c ti'nh na`y cu~ng ddu+o+.c tha^'y qua' nhie^`u trong ta^n nha.c Vie^.t Nam, vo+'i nhu+~ng ba`i ca nga('n ngu?i, ca^'u tru'c kho^ng thay ddo^?i (luo^n luo^n la` the^? ABA vo+'i 4 ca^u ddie^.u A nha('c la.i, 4 ca^u ddie^.u B, ro^`i tro+? la.i A), chu? dde^` cu~ ky~ (ti`nh ye^u, thie^`n, cha'n ddo+`i, hoa`i hu+o+ng - o+? ha?i ngoa.i nho+' que^ hu+o+ng dda~ dda`nh ma` ngay o+? Vie^.t Nam cu~ng nho+'!) , ky~ thua^.t quen thuo^.c, tie^'t ta^'u buo^`n te? kho^ng bao gio+` thay ddo^?i, a^m ddie^.u e^m tai de^~ da~i (ga^`n nhu+ kho^ng bao gio+` ddi ra ngoa`i tonality), ke^'t thu'c vo^.i va~, tro+? ve^` chu? a^m cho'ng va'nh, v.v... Ta^n nha.c cho to+'i nay pha^`n lo+'n la` nha.c dde^? ru ngu?, cu~ng nhu+ lu.c ba't pha^`n lo+'n la` tho+ dde^? ru ngu?. Vo+'i su+. tie^'p ca^.n the^' gio+'i ca`ng nga`y ca`ng ma.nh me~, hi vo.ng ra(`ng ta^n nha.c Vie^.t Nam cho'ng thu+.c su+. tru+o+?ng tha`nh va` vu+o+.t qua nhu+~ng nhu+o+.c ddie^?m na`y\.

(DDo.c o+? mo^.t buo^?i ho.p cu?a Nho'm Ye^u Nha.c Sydney, 1998, va` dda(ng trong Ho+.p Lu+u)